Toledo – Hiszpania

Gdy w 1085 r. chrześcijański władca Alfons VI wyparł Maurów z Toledo, radość mieszkańców była zadziwiająco wstrzemięźliwa. A już całkowitym zaskoczeniem musiał być dla króla fakt, że toledańscv chrześcijanie wspominali ponad trzystuletnie panowanie muzułmanów z pewną nutą melancholii. Mozarabowie, jak nazywano zamieszkujących miasto hiszpańskich chrześcijan, nadal uważali za prestiżowe posługiwanie się językiem arabskim, przedkładając go nad kastylijski. Na mszę świętą członkowie mozarabskich gmin udawali się do kościołów przypominających meczety. Ponieważ „reconquista” nie spowodowała upadku kultury odzwierciedlającej ogromne wpływy muzułmańskie, otwarty konflikt z hierarchią Kościoła katolickiego był tylko kwestią czasu. W 1580 r. pod groźbą kary zakazano posługiwania się językiem arabskim. Już w 1492 r. 36 tyś. Żydów musiało na zawsze opuścić miasto. Trwające wieki przyjazne współżycie chrześcijan. Arabów i Żydów bezpowrotnie odeszło w przeszłość. W Toledo, w ślad za arabskimi tradycjami, powstała w XIII w. renomowana szkoła tłumaczy, której świat zachodni zawdzięcza dostęp do wiedzy antyku. Teraz słynące z tolerancji religijnej miasto stało się nieodwracalnie chrześcijańskie. „Toletum”, określone przez Liwiusza jako ,,miasto małe, ale obronne dzięki położeniu”, było od końca VI do początku VIII w. stolicą Wizygotów. Miasto wznosi się na granitowej skale, w ostrym zakolu Tagu (Rio Tajo). Otoczone oliwnymi gajami i „Cigarrales” – połyskującymi bielą majątkami ziemskimi, podobnymi do klasztorów – stare miasto odcina się wspaniałym profilem na tle jasnobłękitnego, kastylijskiego nieba. W tle zabarwione na czerwono wzgórza przechodzą stopniowo w strome łańcuchy górskie nowokastylijskiej części Mesety Iberyjskiej.
Meczety, kościoły, synagogi.
Rzymianie wybudowali cyrk i akwedukt, władcy muzułmańscy wzbogacili perspektywę „Tolaitola” o meczety i imponujące bramy miejskie w stylu Omajjadów. Przerzucili też przez Tag most Alcantara. Na typowym dla ,,A1 Andalus” planie miasta powstał meczet Christo de la Luz, mała kwadratowa budowla z włączonymi głowicami kolumn z czasów wizygockich i kościół San Salvador z pozostałościami meczetu. Centralny plac starego miasta mieszkańcy nazwali Zocodover, od arabskiego słowa souk – rynek. W budowanych między XII a XV w. nowych kościołach dokonał się naturalny proces scalania motywów chrześcijańskich i arabskiej ornamentyki w styl mudejar. Doskonałymi jego przykładami są Santiago del Arrabal, Christo de la Viga, San Vincente oraz Santo Tome, w którym dziś znajduje się monumentalny obraz El Greca ,,Pogrzeb hrabiego Orgaza”. Nawet najstarsza w Toledo synagoga Santa Maria de Blanca, w kwitnącej niegdyś dzielnicy żydowskiej, ma mauretańskie łuki w kształcie podkowy i głowice kolumn w stylu arabskich Almohadów. Sefardyjskie muzeum synagogi del Transito pozwala ocenić bogactwo kultury gmin żydowskich. Ok. 1226 r. rozpoczęły się prace przy budowie monumentalnej katedry San Juan-de los-Reyes, której wieża góruje nad miastem. Zakrystia ozdobionej renesansowym prezbiterium świątyni, którą królowie Kastylii obrali na miejsce wiecznego spoczynku, mieści niezwykłą galerię obrazów z dziełami mistrzów tej rangi, co El Greco, van Dyck i Goya. W 1524 r. Enrique de Arfe ukończył wysoką na ponad 3 m i ważącą 200 kg monstrancję ze złota, srebra i kamieni szlachetnych. W Boże Ciało „Custodia” obnoszo na jest po przybranym gobelinami starym mieście. Gotyckie krużganki, kute z żelaza ozdoby i królewskie groby kształtu ją wnętrze katedry w Toledo, które raz jeszcze, za panowania Karola V, przeżywało lata świetności, nim Filip II przeniósł dwór do Madrytu.

Miasto ciasnej zabudowy.
Podstawy gospodarczej pozycji miast tworzyły przede wszystkim słynne toledańskie miecze, jedwab i rzemiosło artystyczne. Starówka, z ciasnymi, stromymi uliczkami, na których sąsiadują pałac i przytułki dla ubogich z różnych epok przypomina labirynt ze zdobionymi herbami portalami. Brak miejsca wymuś ciasną zabudowę, w historycznej część miasta nie można praktycznie wskażą granic poszczególnych dzielnic. W tej gmatwaninie ulic, jak powiedział Tirso de Molina bije „serce Hiszpanii” Zachwytu nie krył także pisarz Cervante: twórca postaci Don Kichota, nazywając Toledo ,,skalistą powagą, chwałą Hiszpanii, światłem jej miast”. Magiczny wpływ miasto miało też na malarza El Greca. W końcu Alcazar – pomnik narodów Tu wybuchło w 1520, r. powstanie Comuneros przeciw Karolowi V, tu łatę 1936 r. nastąpił atak republikanów i faszystowski garnizon Franco, symbol walki demokracji z dyktaturą w hiszpańskiej wojnie domowej.