Split – Chorwacja

Gdy zarządzanie olbrzymim Imperium Romanum stawało się coraz trudniejsze, Dioklecjan zaproponował nowy system sprawowania władzy. Na współ-cesarza wyznaczył Maksymiana. Zaadoptowali obaj dwóch prefektów pretorianów Galeriusza i Konstancjusza Chlorusa, czyniąc ich zastępcami, z tytułem cezarów. Sam Dioklecjan wspierany przez Galeriusza władał wschodnią częścią imperium. Na zachodzie rządził Maksymian z Konstancjuszem Chlorusem. Decyzje te stworzyły podstawmy rzymskiej tetrarchii (współrządów czterech władców), która przekształciła państwo rzymskie w monarchię absolutną. Zgodnie z wprowadzonymi przez siebie zasadami, po 20 latach sprawowania władzy, w 305 r. Całus Aurelius Valerius Diocletianus ustąpił. Resztę życia cesarz żołnierzy i reformator państwa spędził w rodzinnym Splicie. Tam polecił wznieść potężny pałac o powierzchni 30 000 m2, którego budowa trwała tylko 10 lat.Sytuowana na planie lekko nieregularnego prostokąta siedziba Dioklecjana w Splicie, dziś gospodarczym i turystycznym centrum Dalmacji, jest największym zabytkiem architektury antycznej na wschodnim wybrzeżu Adriatyku.

W czasach Augusta, Salonae (lub Salona), jak Rzymianie nazywali dzisiejszy Split, osiągnęło pozycję politycznego centrum posiadłości rzymskich w Dalmacji. Po najazdach Słowian i Awarów z forum, teatru, term, świątyni i pałacu pozostały tylko ruiny. Obecnie Salonae jako Salin jest jedynie przedmieściem Splitu, pozbawionym zupełnie znaczenia. Nowoczesna zabudowa miejscami dodatkowo naruszyła jego historyczne oblicze. Pałac zbudowany na kształt obozu wojskowego, z dwiema przecinającymi się osiami ulic, narożnymi wieżami, murem obronnym i bramami, w części południowej mieścił rezydencję cesarza, mauzoleum i świątynię Jowisza. Z lodżii na wyższej kondygnacji, podobnie jak w rzymskich willach, rozciągał się widok na morze. W części północnej umieszczono mieszkania urzędników dworskich. Przez południową bramę pałacu cesarz mógł dostać się bezpośrednio na pokład statków przybijających do murów budowli. Zwiedzający, wkraczając do pałacu Dioklecjana przez Porta Aenea (Brązowa Brama), dostrzega najpierw przesklepione, niemal całkowicie zachowane piwnice, układem i kształtem wiernie odtwarzające zniszczone cesarskie komnaty wyższej kondygnacji. Z przykrytego niegdyś kopułą westybulu schody prowadzą do perystylu, kolumnowego krużganku obiegającego dziedziniec. Przed wysmukłymi, granitowymi kolumnami o zdobionych głowicach poddani oddawali cześć cesarzowi, nim ten udał się do pobliskich, prywatnych apartamentów.

Na wschód od perystylu leżało ośmiokątne mauzoleum cesarskie z otwartą kolumnadą. Dawny grobowiec Dioklecjana zdobią rzeźby przedstawiające sceny z polowań i uskrzydlona głowa Hermesa, przewodnika dusz podążających w zaświaty. W kierunku wschodnim znajdują się kolejne rzeźby; postacie Erosów trzymających medalion z portretem cesarskiej pary. Przy wejściu wartę pełni egipski Sfinks z grobu Totmesa III (Tutmozisa). Johannes z Rawenny, pierwszy biskup średniowiecznego portu Spalato, polecił zamienić mauzoleum z jego mozaikami i kopułą ułożoną z cegieł w katedrę. Sarkofagu Dioklecjana już wtedy nie można było odnaleźć. W katedrze obok kamiennej, romańskiej ambony na sześciu filarach ze zdobionymi głowicami, podziwiać można także owoce kunsztu snycerskiego miejscowego artysty Andriji Buvina. Cesarską świątynię Jowisza zamieniono w baptysterium z kasetonowym sklepieniem, zachowując przy tym harmonijne proporcje przestrzenne świątyni oraz fantazyjne zdobienia. Kamienne płyty chrzcielnicy w kształcie greckiego krzyża wykonane są w stylu starochorwackim z portretem króla Tomisława.

Już w średniowieczu mieszkańcy Splitu umieli dobrze wykorzystywać potężne umocnienia. Wewnątrz obronnych murów pałacu budowali stare miasto, kto szybko rozrastało się zarówno ku wybrzeżu, jak i w głąb lądu. W kolejny wiekach powstały kryte kopułami pałace w stylu późnego gotyku i baroku. Dzisiejszy plac targowy znajduje się przy Porta Argentea, którą odsłonięte dopiero w 1946 r. Od czasu gdy z historycznego centrum, nazywanego przez Chorwatów ,,Stari grad”, usunięto ruch samochodowy, część pełnego świadków historii miasta nad Adriatykiem należy wyłącznie do pieszych. A perystyl, w którym cesarz ukazywał się poddanym, tworzy dziś godną oprawę corocznego letniego festynu.
https://anonserek.pl/kamerki